VERGİ DENETİMLERİNDE ORTAYA ÇIKAN HATALAR

- ALINTIDIR-
VERGİ DENETİMLERİNDE ORTAYA ÇIKAN HATALAR
Kasadan ödeme ve tahsilatlar
1. Kasa hesabında yüklü miktarlarda tutarlar görülmesi, ödeme ve tahsilatlar yapılması her zaman incelemelerde ilk dikkati çeken husus olmuştur.Kasa hesabında ticari teamüller uygun düşmeyecek derecede yüksek tutarların , uzun süre kasada kalması incelemelerde matrah farkının ortaya çıkmasına neden olmaktadır.Ayrıca 8.000.- YTL üzerindeki her türlü ödeme ve tahsilatların mutlaka banka veya finans kurumlarından yapılması hususu unutulmamalıdır.
Naylon Fatura ya dikkat
2. Sadece fatura alıyor olmak ne yazık ki yetmemektedir. İlişkinin son derece net belgelenebilmesi (banka havalesi veya nama yazılı çekle ödeme, ilgili şirketin vergi dairesi ve hesap numaralarının belirtilmesi, taşıma irsaliyesi, tartı belgesi vb) sahte belge kullanıldığı iddiası ile karşı karşıya kalmamak için önem taşımaktadır. Daha önce ödediğiniz KDV veya stopajları, müteselsil sorumluluk çerçevesinde tekrar ödemek zorunda kalabilirsiniz. Ayrıca naylon fatura kullanımının vergi cezaları dışında savcılık tarafından açılacak ceza davalarının da olduğu unutulmamalıdır.
3. Gelen ihbarnameleri, ödeme emirlerini, haciz bildirilerini, incelemeye davet yazılarını mutlaka önemseyin, aksi takdirde itiraz sürelerinin dikkatlice takip edilmesi gerekir.
Transfer Fiyatlandırması
4. Örtülü kazanç dağıtımı veya transfer fiyatlandırma konusu, özellikle birbiriyle mal ve hizmet alım satımı bulunan grup şirketlerinde sürekli eleştirilebilecek bir konu özelliğindedir. İlişkili şirketlerden mal ve hizmet alımlarında uygulanacak fiyatlar konusu iyi belgelendirilmeli ve ileride olabilecek bir vergi incelemesinde sağlam donelere dayandırılmalıdır.
Örtülü Sermaye
5. İlişkili şirketlerden alınan borçların faiz ve kur farkları, örtülü sermaye açısından ilk irdelenen hususlardandır. Özellikle gelir tablosu dip notlarında yapılan bildirimler bu konuda firmanın öncelikli incelenebilecek firmalar arasına girmesine neden olabilir.Bu nedenle özellikle bilanço ve gelir tablosu dip notlarının hazırlanmasında titizlik gösterilmesinde ve müşavirinizden destek alınmasında fayda vardır. Yabancı ortağı bulunan şirketlere ortakları tarafından verilen tutarlara isabet eden kur farklarına dikkat etmek gerekir.
Katma Değer Vergisi ile ilgili tespitler
6. Sorumlu Sıfatıyla KDV yükümlülüğünün yerine getirilmemiş olması, ilave tarhiyat konusudur. Sorumlu sıfatıyla stopaj yükümlülüğünün yerine getirilmemiş, zamanında yerine getirilmemiş veya eksik yerine getirilmiş olması cezalı bir tarhiyatı gündeme getirebilir. Özellikle çoğu zaman muhtasar beyanname ile paralellik göstermesi nedeniyle üzerinden gelir veya kurumlar vergisi tevkifatı yapılan ödemelerin gelir idaresi tarafından kdv konusuna girip girmediğinin araştırıldığı unutulmamalıdır. Esas itibariyle sorumlu sıfatıyla ödenen KDV, tahakkukun yapıldığı dönemde 1 no’lu beyannamede indirilecek KDV olarak dikkate alınır.
7. Çalınan malların KDV’si indirilemez.
8. Yurt dışına düzenlenen hizmet faturalarında KDV yükümlülüğü mevcut olabileceği göz ardı edilmemelidir. Hizmet ihracı istisnası şartlarının varlığından emin olunmalı bu konuda mutlaka müşavirinizden bilgi alınmalıdır.
9. KDV iade alacağı nedeniyle mahsup dilekçesi verilmiş olması yeterli olmayabilir. İleride problem yaşanmak istenmiyorsa dilekçe ekindeki belgelerin tamam olduğundan, teminat gerektiriyor olması halinde teminatın verildiğinden, ilgili tüm vergi dairelerine zamanında dilekçe ve bildirimlerin verildiğinden emin olun ve sonrasında da takip edin. Çünkü zaman zaman vergi dairesindeki departmanlar arası kopukluklar nedeniyle ödeme emirleri gelebilmektedir. Bu ödeme emirlerine 7 gün içinde itiraz edilmesi gerekmektedir.
10. Yurtdışından banka dışındaki kurumlardan (örneğin; ilişkili şirketlerden) alınan kredilerin faizleri, sorumlu sıfatıyla KDV’ye, -mali idarenin yorumuna göre-stopaja ve anlaşma damga vergisine tabidir.
11. Ortağın borcuna işletilen faiz, KDV’ye tabidir.
12. Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin KDV’si de indirilemez.
13. Ücret mahiyetindeki ayni yardımların KDV’si indirilemez.
14. Yurtdışına yapılan ödemelerde KDV’nin matrahı (stopaj dahil) brüt tutardır. Anlaşma net üzerinden yapılmışsa önce brütleştirilecek, daha sonra da bu brüt tutar üzerinden KDV hesaplanacaktır.
15. İthalatta veya yurtiçi satışlarda teslime konu olan mal ve hizmetin KDV oranının doğru bilinmesi gerekir. (zaman zaman % 18, 8, ve 1 oranları karıştırılmaktadır)
16. Yurtiçi satışlarda satış bedelinin yabancı para cinsinden belirlendiği durumlarda, kur farklarına KDV uygulanması unutulmamalıdır.
17. İrsaliye tarihinden itibaren 7 günlük süre içinde fatura düzenlenmelidir. Ancak, ay ve yılın kaydırılmamasına dikkat edilmelidir. Ayrıca satın alınan malın alıcı tarafından taşıttırılması durumunda sevk irsaliyesinin alıcı tarafından kendi kendine düzenlenmesi gerektiği unutulmamalıdır. Bu konuda yapılan denetimlerde usulsüzlük cezaları kesilmektedir.
18. Binek otomobillerin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergileri mükelleflerin hesaplanan katma değer vergilerinden indirim konusu yapılamaz. (faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç)
Kurumlar Vergisi ile ilgili tespitler

19. Grup içinde gayrimenkul veya iştirak satışı suretiyle istisnadan yararlanılmasının şarları yerine getirilmelidir. Özellikle nakit girişi şartı grup şirketleri için önem arz etmektedir.
20. Holdingler tarafından sağlanan hizmetlerin faturalanmasında hizmetin ne olduğu ve tutarı faturada ayrıntılı olarak belirtilmelidir. Bir dağıtım anahtarı kullanılıyorsa, seneden seneye esasları değişmemeli, bedeller verilen hizmetle mütenasip olmalıdır. Bu konu, transfer fiyatlaması hükümleri çerçevesinde daha da önem kazanmıştır. Yabancı sermayeli şirketlere yurtdışındaki merkezden gelen faturaları için de Türkiye’deki holdingler için geçerli esaslar geçerlidir. Alınan hizmetlerin iyi ve ayrıntılı belgelenmesini gerekir.
21. Mevduat faizleri, brüt tutarı ile gelir olarak hesaba alınmalıdır. Geçici vergi dönem sonları ile yılsonlarında banka veya diğer finans kurumlarından faiz veya kar paylarını brüt tutarları ile tevkifatlar konusunda mutlaka mutabakat sağlanmalıdır.
22. Vergi kesintileri, geçici vergi veya kurumlar vergisi beyannamesinde peşin ödenen vergi olarak dikkate alınmalıdır. Ancak, ilgili dönem beyanına dahil edilen gelirle ilgili vergi kesintileri, hesaplanan vergiden indirilebilir veya iade alınabilir.
23. Serbest meslek faaliyeti olarak dar mükelleflere yapılan ödemelerde stopaj ve sorumlu sıfatıyla KDV yükümlülüğü olabileceği göz ardı edilmemelidir. Stopaj yükümlülüğü ile ilgili olarak, mutlaka varsa ikili vergi anlaşmasının gözden geçirilmesi gerekmektedir. Stopaj yapılmıyorsa karşı taraftan (yabancı şirketten) mukimlik belgesi istenilmelidir.
24. Abonelik vb. yıllık bedellerin, ‘dönemsellik’ ilkesine göre giderleştirilmesine dikkat edilmelidir.
25. İthal edilen mallarda, alıma ilişkin tüm giderlerin (sigorta, taşıma vs.) maliyet bedeline eklenmesine gerekir.
26. Yıllara sari inşaatın ne zaman bittiği oldukça önemlidir. Geçici kabulün yapıldığı dönemde karın beyanı zorunluluktur.
27. Son beş yıla ilişkin belgeler ve defterler özenle muhafaza edilmelidir. İbraz edilmemesi durumunda indirim konusu yapılan KDV’ lerin inceleme elemanlarınca red konusu yapılabileceği unutulmamalıdır. Geçmiş yılların tüm belgelerinin iyi korunduğundan emin olunuz. Bazen ibraz edilemeyen bir mahsup dilekçesi, önemli sorunlara yol açabilmektedir. Ayrıca, zaman aşımı sürelerini bir yana bırakıp özellikle ödeme belgelerinin saklanabildiğince uzun saklanmasında fayda vardır.
28. Serbest bölgeye satış, serbest bölgeden alış fiyatlandırmasına dikkat edilmelidir. Özellikle Kurumlar Vergisi Kanunu transfer fiyatlaması hükümlerini işleterek, Türkiye’deki muhatap şirketin, incelenmesi mümkündür.
29. Telif kazançları istisnasının zaman zaman bir telif eser olmadığı hallerde de, alınan danışmanlık, eğitim vb. hizmetler için uygulanmaya çalışıldığı müşahade edilmektedir. Ayrıca aslında ücretli olanların (işverenin emir ve talimatları doğrultusunda çalışanların) bu imkandan yararlanması mümkün değildir.
30. Faturayı mal veya hizmeti sattığınız kişi veya kuruma kestiğinizden mutlaka emin olun. Aksi takdirde fatura düzenlemiş olsanız bile kaçakçılığa iştirak, yardım vb. suçlamalara muhatap olabilirsiniz. Bu konuda banka ve diğer kanallar ile yapılan ödemelerin kimin tarafından yapıldığına dikkat edilmesi gerekir.
31. Kredi kartlı satışları için mümkünse fatura tanzim edilmelidir, faturayı da mutlaka kart hamilinin adına düzenleyin. Veya bir şekilde, belgelerle kart slipleri arasında birebir ilişki kurulabilmesi imkanı veren bir sistem kurun. İncelemelerde sliplerdeki isimlere fatura düzenlenmediği iddiası ile karşı karşıya kalınabilir.
32. Benzin faturalarının işletme aktifine kayıtlı araçlar veya kiralanan araçlara ait olduklarına dikkat edilmelidir. Özellikle özel amaçlı olarak aile bireylerinin kullandığı araçların akaryakıt ve diğer giderlerinin kanunen kabul edilmeyen giderler olduğu unutulmamalıdır. Araçların yaptıkları kilometre, işinizin gerekleri gibi objektif kriterlerden hareketle kolayca bu tür belgelerin doğru olmadığının tespiti mümkündür.
33. İrtibat büroları Türkiye’de ticari faaliyette bulunmamak üzere faaliyet izni almış, kurumlar vergisi mükellefi olmayan, çalışanları gelir vergisi ödemeyen organizasyonlardır. Bu birimlerin, bir şekilde gelir getirici faaliyetlerin bir unsuru oldukları durumlarda hem kurumlar hem de gelir vergisi açısından büyük risklerle karşı karşıya kalabilirler.
34. Şirketlerce kabul edilmeyen giderlerin Kanunen Kabul Edilmeyen Gider yazılması yeterli değildir. İşle ilgisi bulunmayan şahsi harcamaların ödemelerinin şirket tarafından yapılması ve bunların tamamının Kanunen kabul edilmeyen giderlere atılması olayı tamamen çözmemektedir. Çünkü bu yolla peşin kar dağıtımı yapılarak stopaj yükümlülüğünün ortadan kalkmadığı unutulmamalıdır.
35. Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu taşınmaz ve iştirak satışı ile ilgili hali hazırda yer alan istisna ile ilgili sınırlama getirmiştir. Buna göre, geçmişte 2 yıl elde tutulan bu tür kazançlar sermayeye ilave edilmeleri şartı ile kurumlar vergisinden istisna tutulmuşken, yeni Kanun bu istisnanın kazancın %75’i için uygulanabileceğini, kalan kısmın ise kurumlar vergisine tabi tutulacağını belirlemiştir. Bununla birlikte, düzenleme ile istisnadan yararlanmak için kazancın sermayeye ilave şartı kaldırılmış, pasifte yer alacak bir hesapta 5 yıl bekletilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
36. Kurumlar Vergisi oranı 01.01.2006’dan itibaren %20’ye indirilmiştir. Buna karşın, yatırım indiriminden faydalanmaya devam eden mükellefler %30 oranına tabi olmaya devam edeceklerdir. Burada, mevcut yatırım indirimli mevcuduna göre bir fayda analizi yapılmalı ve yatırım indiriminden kullanmak avantajlı değil ise sistem terk edilmelidir.
37. 23.07.2006tarihinde yayınlanan Bakanlar Kurulu uyarınca, tam mükellefler tarafından gerçek kişilere ya da kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlara dağıtılan karlar üzerindeki stopaj yükü %10’dan %15’e çıkartılmıştır.
Ücretler ile ilgili tespitler
38. Yabancı çalışanların Türkiye’de ikamet ediyor olmaları halinde Türk vatandaşları gibi (tam mükellef olarak) tüm gelirlerinin beyanı gerekebilmektedir.
39. Dışarıda ödenip Türkiye’deki şirkete yansıtılan ücretlerin Türkiye’de ödeyen şirket nezdinde stopaja tabi tutulmuş olması gerekmektedir.
40. Şirketten ayrılana ucuz araba, bilgisayar vb. kullandığı eşyaların verilmesi ücrettir.
41. Şirketten ayrılanlar üzerindeki iş avanslarının kapatılmadan bekletilmesi halinde, çalışana bir menfaat sağlandığı iddiasında bulunabilecektir.
42. Çalışanlara avans verilmesi ve verilen avansın uzun süre çalışan üzerinde bırakılması halinde bu ödemenin ücret olarak değerlendirilebilmesi riski gözardı edilmemelidir.
43. Personele ücret dışında sağlanan her türlü fayda vergiye tabidir.
44. Personele tahsis edilen işletme mülkiyetindeki lojmanların sadece 100 m2’yi aşmayan kısmı gelir vergisinden muaftır.
45. Çalışanlarınıza verilen borçlara faiz ve üzerinde KDV hesaplanması gerekebilecektir.
46. Demirbaş olanlar dışında giyim yardımları ücret mahiyetindedir.
47. Yöneticilerin özel araçları ile işe gidip gelmeleri için verilen benzin bedelleri ücret mahiyetindedir.
48. Sadece serbest bölgede “fiilen” çalışma karşılığı alınan ücretler gelir vergisinden muaftır. Bu bölgeye giriş çıkışlar kontrol altına alınmış olduğundan, gerek çalışma mekanının fiziki elverişsizliği, gerekse işin tabiatı icabı fiilen serbest bölgede yapılmamış çalışmaların gelir vergisine tabi olduğu iddiası ileri sürülebilecektir.
49. Yabancı işverenden ücret alan Türk personelin yıllık gelir vergisi beyanında bulunması gerekebilecektir.
50. Yabancı bir şirketin ticari faaliyette bulunmayan irtibat bürosu olarak izin alan büronun daha sonra irtibat bürosu sınırlarını aştığı tespit edilirse çalışanların ücretleri de gelir vergisine tabi tutulur.
51. Türkiye’de çalışan yabancı kişilerin Türkiye’den ücret almasalar bile yıllık beyanda bulunmaları gerekebilecektir.
Maddi duran varlıklar ile ilgili tespitler
52. Bilgisayar programlarının gayrimaddi hak olarak aktifleştirilmesi gerekmektedir. Programın maliyetine giren girmeyen unsurların değerlendirilmesinde titiz olunmalıdır. Kapsamlı bazı programların şirkete uyarlanmasının danışmanlık değil de lisans bedelinin bir unsuru olduğu iddia edilebilir. Bu durumda lisans bedelleri ile danışmanlık ve diğer hizmetlerin faturada ayrıştırılması ve buna göre aktifleştirilmesi veya doğrudan giderleştirilmesi gerekir..

İş Kanunu ile ilgili tespitler
53. Özürlü ve eski hükümlü olanların istihdam zorunluluğu unutulmamalıdır.
54. Terör eylemleri nedeniyle şehit veya malul olanların yakınlarının istihdam zorunluluğu unutulmamalıdır.
55. Doktor bulundurma zorunluluğu unutulmamalıdır.
56. Spor tesisleri ve kreş yaptırılması zorunluluğu unutulmamalıdır.

Ticari defterlerin açılış ve kapanış tasdiklerinin önemi
57. Açılış tasdikinin (sicil tasdiknamesi) yaptırılmamış olmasının müeyyidesi defterlerinizin lehinize delil olamamasıdır.İleride alacakların dava konusu yapılaması durumunda önem gösterir.
58. Kapanış tasdikinin yaptırılmamış olmasının müeyyidesi lehinize delil olamamasıdır.

Damga Vergisi’nde yapılan hatalar
59. Ayrı ayrı mektuplarla icap ve kabulün yapılması Damga vergisini engellemez. Eğer hükmünden Türkiye’de yararlanılıyor ve taraflardan biri Türkiye’de bulunuyorsa anlaşmanın yurtdışında imzalanması ve yurtdışında muhafazası damga vergisini engellemeyecektir.
60. Protokol adı altında yapılan sözleşme ve yapılacak tadiller damga vergisine tabidir. Bu nedenle işletmede mevcut iş ilişkisi içinde kullanılan matbu tüm belgelerin bu gözle elden geçirilmesi ve damga vergisine tabi olup olmadığının saptanmasında fayda vardır.
61. Damga Vergisi ödenmeden zamanaşımına uğrayan kağıtların hükmünden tekrar yararlanılması durumunda, bu kağıda ait damga vergisi yükümlülüğünün tekrar doğduğu unutulmamalıdır (VUK 114).
Maddi duran varlıklar ile ilgili tespitler

62. Gayrimenkulü genişletmek veya iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak maksadıyla yapılan harcamalar, gayrimenkulün maliyet bedeline eklenir. Bu harcamalar dışında normal bakım, tamir ve temizleme giderleri doğrudan giderleştirilebilir.

Kanunen kabul edilmeyen giderler ile ilgili tespitler

63. Geçmiş yıllara ait giderler Kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak kaydedilmelidir. Ancak beyanname tarihine kadar gelen faturaların KDV dahil tutarları önceki yıl kurumlar vergisi beyannamesinde diğer indirimler satırında gider olarak dikkate alınabilir.
64. Her türlü harcamaların KKEG olarak kayıtlara intikal etmemesi gerekir. Şahsi giderler niteliğinde bulunana ve şirket ile hiç ilgisi bulunmayan harcamaların giderleştirilerek daha sonra KKEG olarak vergi matrahına ilave edilmesi her şeyi çözmemektedir.Kayıtlara intikal eden harcamaların mutlaka işle ilgili olması , ancak bu giderlerin vergi kanunlarınca kabul edilmeyen nitelikte olması gerekir.
65. Amortismana tabi olmayan kıymetlerin satışından zarar doğması durumunda, bu kıymetlerin enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan farklarının satış zararına isabet eden kısmının KKEG yapılması unutulmamalıdır.
Sigorta poliçeleri ile ilgili tespitler
66. Şirket değerlerine ilişkin olarak yapılan sigorta giderlerinin dönemsellik gereği sadece o yıla isabet eden kısmı giderleştirilmeli , geri kalan kısmı takip eden yıllarda gider hesaplarına alınmalıdır.
Şüpheli alacaklarla ilgili hatalar
67. Şüpheli alacakların teminatlı kısımları için karşılık ayrılamaz.
68. Karşılık yoluyla gider yazılan şüpheli alacaklarda takip edilmelidir, aksi takdirde muvazaa iddia edilebilecektir.
69. Şüpheli alacak için karşılık dava ya da icra takibine geçildiği yılda ayrılabilir. Ancak aksi yönde de uygulanabileceğine ilişkin yargı kararları mevcuttur.
70. Şüpheli alacak karşılıkları mutlaka muhasebeleştirmeli ve bilanço da izlenebilmelidir. Karşılık ayrılan tutarın sonuç hesaplarına intikali için şekil şatı olan karşılık ayrılma işlemi mutlaka yapılmalıdır. Aksi durumlar inceleme elemanlarınca eleştiri konusu yapılmaktadır.
Diğer tespitler
71. Değeri 2007 yılı için katma değer vergisi hariç 560.- YTL üzerinde bulunan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin doğrudan gider yazılmamasına dikkat edilmelidir.
72. İşletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılabilir. Yani aralık ayında alınan binek otomobili için ödenen kdv ve ötv doğrudan gider yazılabilirken geri kalan araç bedeli üzerinden hesaplanan amortisman tutarının ancak 1/12’ si amortisman yoluyla gider yazılabilir (araç kiralama faaliyeti ile uğraşanlar ve işleticileri hariç).
73. İşletmeye ait binek otoyu kasko bedelinin altında bir bedelle satılması özellikle katma değer vergisi matrahının emsal bedelden aşağı olamayacağı maddesi gereği problem yaratabilir. Bu durumda piyasa fiyatlarının kasko bedelin altında olması durumunda emsal bedeli kuvvetlendirici mahiyette oto galerilerinden veya ilgili marka satıcılarından yazılı talep alınmasında fayda vardır.
74. Binek otomobillerinin veya diğer taşıt araçlarının alış vesikalarında gösterilen özel tüketim vergileri isteğe bağlı olarak doğrudan gider yazılabileceği gibi satın alınan taşıt aracını maliyetine de dahil edilerek amortismana konu edilebilir.
75. Vergi erteleme olarak görülen sabit kıymet yenileme fonu şartları olmadığı halde bu imkandan yararlanılmamalıdır. Sabit kıymetin belirlenen sürelere de yenilenebileceğine ilişkin karar alınması ve bu hususun kayıtlara geçirilmesi faydalı olacaktır.
76. Arızi serbest meslek ödemelerinde stopaj oranı %20’dir.
77. Vazgeçilen borçlar bir hesapta üç yıl bekletilir ve üçüncü yılın sonunda (bu arada oluşan zararlarla giderilemeyen kısmı) gelir olarak dikkate alınır.
78. Kullanılan kredi veya finansman temininde hesaplanan faizi ve/veya kur farkını aktifleştirme döneminin sonuna kadar yatırım maliyetine vermeden doğrudan gider yazılması mümkün değildir. Mevzuat gereği ancak bu tür kredi maliyetleri ilgili yatırımların tamamlanıp aktifleştirildiği yıldan sonraki bölümleri için isteğe bağlı olarak giderleştirilmesine cevaz verilmektedir.
79. Dövizli alacakların geçici vergi dönemleri ile yıl sonunda değerlenmesi zorunluluktur.
80. Malın maliyetine girmesi gerekirken doğrudan gider yazılan harcamalara dikkat edilmelidir
81. Basit usule tabi bulunan mükelleflerden satın alınan mal ve hizmetlere ilişkin bulunan ve Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Federasyonu tarafından bastırılıp basit usule tabi mükelleflerin kullandığı belgelerden (taksicilerden alınan belgeler gibi) kdv nin ayrıştırılmaması ve hesaplanan kdv ‘den indirim konusu yapılmaması gerekir.